به بهانه سال روز تولد پروین اعتصامی؛ نگاهی به فیلم پروین بی بدیل دات کام: فیلم هایی مانند پروین می توانند به نشان دادن درست تاریخ و نور تاباندن بر زوایای تاریک و مجهول آن برای آگاهی بخشی به نسل معاصر بسیار موثر باشند. خبرگزاری مهر-گروه هنر-طاهره طهرانی؛ فیلم «پروین» به کارگردانی محمدرضا ورزی که در جشنواره فیلم فجر سال جاری به نمایش درآمد، به زندگی پروین اعتصامی به روایت برادرش می پردازد. تنها دختر یوسف اعتصام الملک که کوچک ترین فرزند او بود را رخشنده نامیدند، شاعره معاصر ما که بعدها به نام پروین شناخته شد متولد بیست و پنج اسفند ۱۲۸۵ شمسی در تبریز بعد از پنج برادر و درگذشته ۱۵ فروردین ۱۳۲۰ در تهران است. عمر کوتاه او هم زمان با دوره تغییر جامعه و تلاطم های مشروطه بود و وجودش به واقع درخششی - هرچند کوتاه - در تاریخ ادبیات و حضور اجتماعی زنان و گذار از پرده نشینی و تاریکی نادانی به عرصه علم و ادب و دانش و اجتماع بود. بهانه این یادداشت اما، فیلم «پروین» به کارگردانی محمدرضا ورزی است که در جشنواره فیلم فجر سال جاری به نمایش درآمد و به زندگی او به روایت برادرش ابوالفتح اعتصامی (با بازیگری امیرحسین صدیق) می پردازد. آن چه در فیلم در مورد شخصیت پروین بیان می شود، تصویر زنی حساس و ضعیف و بی رمق است که در مواردی با حقیقت های زندگی او هم چندان مطابق نیست. می دانیم که بیشترین تاثیر در هویت پروین را خانواده او بخصوص پدر (یوسف اعتصامی) و مادر (اختر فتوحی دختر میرزا عبدالحسین مقدم العداله) داشته اند. یوسف اعتصام - که در فیلم محمدرضا شریفی نیا نقش او را بازی می کند - مردی است نواندیش و آزاده، مسلط به زبان های عربی و فرانسه و ترکی که اهل قلم و نگارش است و ترجمه می کند (به جز ترجمه کتاب های ویکتور هوگو و ژول ورن او نخستین کسی که نمایشنامه ای از شیلر را از آلمانی به فارسی برگرداند) و یکی از کتاب هایش (به عربی) در مصر سال ها بعنوان کتاب درسی تدریس می شد، اما کتابی که در مورد ظهور شخصیت پروین میتوان به آن اشاره نمود کتاب «تربیت نسوان» است. این کتاب که اولین رساله مدرن در دفاع از حقوق بانوان به زبان فارسی است، ترجمه ای مختصر از کتاب «تحریر المراة» به قلم قاسم امین مصری است که در باب حقوق بانوان نوشته شده بود و در قاهره انتشار یافته و هرچند بر پایه آیات و احادیث بود موجبات واکنش علمای سنت گرای مصر را فراهم آورد. پروین کوچک تحت تعالیم پدرش در خانه فرانسه و عربی و ترکی را به خوبی آموخته بود، و سپس به مدرسه آمریکاییان رفت و بعنوان دانش آموز ممتاز از آن مدرسه فارغ التحصیل شد و مدتی هم همان جا تدریس کرد. تأثیر دیگری که پدر و شخصیت او روی دختر کوچک داشته حضور و وزن وی در جمع ادیبان و فرزانگان دوران خود مانند ملک الشعرای بهار، میرزا کاظم آشتیانی، علی اکبر دهخدا، عباس خلیلی (پدر سیمین بهبهانی) و … بود که سبب برکشیده شدن و تراشیده شدن شخصیت پروین در رویارویی با این فضای فرهنگی شد. در فیلم بخشی از این معاشرت ها را - بخصوص در مورد حضور پروین و شعر خوانی در انجمن ادبی - می بینیم، هرچند نوع پرداخت شخصیت ظریف و شکننده پروین طوری است که گویی ملک الشعرای بهار و دهخدا آبگینه در دست دارند و نگران شکستن آن به کوچک ترین تلنگری هستند! در حالیکه سخنرانی وی در هنگام فارغ التحصیلی با عنوان «زن و تاریخ» در عین حال که نشان دهنده پختگی زبان و اندیشه اوست، بیان کننده شخصیت محکم و متکی به نفس وی در بیان اندیشه ها و دفاع از آنهاست. به واقع سختی های زندگی زنی مانند پروین او را سخت قدرتمند و آرام و محکم ساخته بود که مخالفت های بی پایه و اساس شاعرانی نظیر گرگانی (که شائبه شعر دزدی پروین را مطرح کرده بودند) خللی در عزم و توان او ایجاد نمی کرد. بخشی از این سختی در ارتباط با ازدواج اوست که در فیلم بزرگنمایی شده و به درستی و مطابق حقیقت نشان داده نشده است. به هر صورت پروین دختری از خانواده ای بزرگ و سرشناس بوده که باوجود حفظ سنت ها در زمانه خود بسیار پیشرو و نواندیش بوده اند و به صورتی سنتی با پسرعموی پدرش به نام فضل الله همایون فال که مردی ارتشی و البته اهل ادب بوده ازدواج می کند و به کرمانشاه - محل خدمت همسر - می رود ولی پس از مدتی بسیار کوتاه (نزدیک یک ماه بعد) به خواست خود و به علت استفاده همسرش از تریاک و مشروبات از او جدا می شود. این جدایی سریع و خود خواسته با حمایت کامل خانواده پروین و توافق همسرش که مردی لطیف الطبع بوده است، بوده و تاثیر منفی ای بر وجهه و روح پروین نداشته است. این عمل، یعنی درخواست جدایی نوعروس به علت استفاده شوهر از تریاک در آن دوران چندان پذیرفتنی نبوده و پرداختن فیلم به شخصیت پروین در بافت دوره تاریخی خاص خود می توانست این حقیقت را به خوبی نشان بدهد، چنان که در شرایطی نسبتاً مشابه عالیه خانم جهانگیر با وجود داشتن تحصیلات و استقلال مالی و خانواده ای اهل ادب و نواندیش نمی تواند از نیما یوشیج (که بر خلاف همایون فال دارای شغل هم نبوده) جدا بشود. نکته ای دیگر که در فیلم از فضای زمانه پروین مغفول مانده و سبب ضعف شخصیت پروین و عدم تطابق آن با حقیقت است، حذف یا نادیده گرفتن زنان معاصر او و دستاوردهای آنان است. می دانیم که دوره مشروطه بزنگاهی تاریخی است که شخصیت های درخشانی از زنان مانند فخرعظمی ارغون، بی بی خانم استرآبادی و … در آن بروز یافته اند و حضور این زنان بر شخصیت پروین اثرگذار بوده است. متأسفانه در فیلم به جز مادر پروین (با بازی آزیتا حاجیان) و مهکامه محصص (مادر اردشیر محصص) که دوست پروین بوده و خواهر همکار پروین در کتابخانه، زن واقعی دیگری نمی بینیم. گویی پروین- با وجود اشتغال به کار در کتابخانه دانشگاه و فعالیتهای اجتماعی و فرهنگی دیگرش- در آکواریومی تحت حمایت و حفاظت پدر و دوستان پدر و برادرش نگهداری می شود و پرواضح است این رشد آکواریومی نمی توانسته چنین رشد چند وجهی ای را برای پروین به دنبال داشته باشد. فیلم هایی مانند «پروین» می توانند به نشان دادن درست تاریخ و نور تاباندن بر زوایای تاریک و مجهول آن برای آگاهی بخشی به نسل معاصر بسیار موثر باشند. در مجموع هرچند ساخت فیلم از زندگی شخصیت های ادبی و فرهنگی بخصوص زنان، کاری پرارزش است اما گزیده گویی زیاد و برخورد انتخابی با وقایع تاریخی دوره زندگی پروین و آمیختگی آن با خیال سبب شده که باوجود تلاش بازیگر نقش پروین (مارال بنی آدم) برای نزدیکی به این شخصیت، پروینِ این فیلم شخصیتی کم مایه و ضعیف نشان داده شود. 1402/12/25 11:46:47 5.0 / 5 165 تگهای خبر: اثر , بازی , جشنواره , خانواده این مطلب را می پسندید؟ (1) (0) تازه ترین مطالب مرتبط بزرگداشت فرانتس کافکا در جشنواره کارلوی واری پاسخ به ابهامات انجمن طراحان گرافیک مصر مجسمه سرقت شده ی فرعون را پس گرفت نمایش فیلم های درام و فانتزی در فصل نهم ششمین پاتوق فیلم کوتاه نظرات بینندگان در مورد این مطلب نظر شما در مورد این مطلب نام: ایمیل: نظر: سوال: = ۷ بعلاوه ۱