هنر اسلامی بر خلاف هنر مدرن معنابنیاد است فلسفه نقوش هندسی تکرار شونده به گزارش بی بدیل دات کام، کاوند اظهار داشت: هنر اسلامی نه با تصویر، بلکه با رمز و نظم، به بازنمایی امر قدسی می پردازد و این هنر، برعکس هنرهای اومانیستی که انسان را مرکز معنا قرار می دهند، در جستجوی تجلی توحید است. خبرگزاری مهر -گروه دین و اندیشه-سمانه نوری زاده قصری: قرآن به عنوان کتاب مقدس مسلمانان، نقش بنیادینی در ایجاد و توسعه هنر اسلامی بازی کرده است. بخصوص در هنرهایی نظیر معماری، خوشنویسی، تذهیب و هنرهای تزئینی. قرآن، با آموزه های عمیق و متنوع خود، نه تنها بر جنبه های معنوی و دینی هنر اسلامی تأثیر گذاشته، بلکه به صورت مستقیم بر فرم ها، مهارتها و سبک های هنری نیز اثر داشته است. این مورد نشان میدهد که از شروع اسلام، هنرمندان با الهام گرفتن از آیات قرآن و تفسیرهای اسلامی، به خلق آثاری پرداخته اند که بطور همزمان زیبایی و عمق معنوی را در خود جای داده اند. قرآن کریم به عنوان کتاب مقدس مسلمانان، نقشی بنیادین در ایجاد و تکامل هنر اسلامی بازی کرده است. این اثر الهی با محتوای عمیق و مفاهیم والایش، منبع الهام بی بدیلی برای هنرمندان مسلمان در طول تاریخ بوده و بر جنبه های متعدد هنر اسلامی تأثیر گذاشته است. تأثیر محتوایی و معنوی قرآن بر هنر اسلامی آیات قرآن کریم با مضامین توحیدی، اخلاقی و عرفانی خود، چهارچوب فکری و محتوایی هنر اسلامی را شکل داده اند. هنرمندان مسلمان همواره کوشیده اند تا مفاهیم بلند قرآنی را در قالب های هنری مختلف تجسم بخشند. این تأثیر را میتوان در موارد زیر مشاهده کرد. نخست، معماری اسلامی که مساجد، مدارس و بناهای مذهبی با الهام از مفاهیم قرآنی طراحی شده اند. آیاتی مانند «اللّهُ نُورُ السَّماواتِ وَ الأَرْضِ» در تزئینات مساجد به کار رفته و مفاهیمی مانند وحدانیت در گنبدها و مناره ها تجلی یافته اند. علاوه بر آن قرآن کریم سبب شکوفایی هنر خوشنویسی شده است. خطوطی مانند ثلث، نسخ و کوفی برای کتابت قرآن ابداع شدند و کم کم به هنری مستقل تبدیل گشتند. هنرمندان با الهام از آیات قرآن، هنر تذهیب را برای زیباسازی صفحات قرآن توسعه دادند. نقوش اسلیمی و هندسی برگرفته از مفاهیم قرآنی در رابطه با نظم عالم است. تأثیر زیبایی شناختی قرآن بر هنر اسلامی قرآن کریم با تاکید بر زیبایی های آفرینش، نگرش خاصی به زیبایی شناسی در هنر اسلامی بخشیده است. اصل توازن و تعادل در هنرهای اسلامی برگرفته از آیاتی است که به نظم عالم اشاره می کنند. استفاده از نقوش انتزاعی و غیرفیگوراتیو متأثر از نگرش قرآنی در رابطه با عدم شبیه سازی خالق است. تکرار نقوش هندسی مبین مفهوم توحید و وحدت در کثرت در قرآن است. قرآن کریم نه تنها به عنوان متن دینی، بلکه به عنوان منبع الهام هنری، نقش بی بدیلی در ایجاد و توسعه هنر اسلامی داشته است. این تأثیر هم در محتوا و هم در فرم هنرهای اسلامی مشهود است. مطالعه این رابطه به درک عمیق تر از هنر اسلامی و فرهنگ مسلمانان کمک شایانی می کند. هنر اسلامی در حقیقت تلاشی برای تجسم بخشیدن به مفاهیم متعالی قرآن در قالب های ملموس هنری است. برای تبیین و بررسی بیشتر این مورد با علیرضا کاوند، عضو هیات علمی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم به گفتگو نشستیم که در ادامه حاصل آنرا می خوانید: علیرضا کاوند در گفتگو با گزارشگر مهر، اظهار داشت: هنر اسلامی، بر خلاف خیلی از هنرهای کلاسیک یا مدرن که بر نمودهای تصویری و زیبایی بصری متمرکزند، دارای جوهری است معنا بنیاد که سرچشمه آن در «کلام» نهفته است. آن کلام، چیزی نیست جز قرآن کریم؛ کتابی که نه تنها زندگی مسلمانان را از لحاظ اعتقادی و اخلاقی شکل داده، بلکه بستر پیدایش و تکوین خیلی از جلوه های هنری در تمدن اسلامی شده است. کاوند اضافه کرد: اگر بخواهیم هنر اسلامی را بشناسیم، باید به جای تمرکز بر شکل و تکنیک، به «معنا»، «نظم» و «روابط درونی اجزا» دقت نماییم. این معنا و نظم، در بیشتر موارد از قرآن نشأت گرفته است. باید دید چه طور قرآن، نه فقط به عنوان متن مقدس، بلکه به مثابه منبعی فرهنگی، زیبایی شناختی و الهیاتی، هنر اسلامی را در طول قرون شکل داده و هدایت کرده است. قرآن به مثابه منبع زیبایی شناسی عضو هیات علمی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم ضمن اشاره به موضوع قرآن به مثابه منبع زیبایی شناسی اظهار داشت: یکی از خاصیت های منحصربه فرد قرآن، ترکیب معنا و موسیقی است. آیات قرآنی واجد نوعی موسیقی درونی اند که بر پایه نظم آواها، تقارن واژگان، و توازن نحوی استوار است. این موسیقی نه تنها مخاطب را متأثر می کند، بلکه در طول تاریخ الهام بخش هنرمندان برای خلق آثاری بوده که بازتابی از همین هماهنگی و تعادل اند. وی اضافه کرد: هنر اسلامی از حیث فرم، تمایل به تکرار، نظم هندسی، و پرهیز از تصادف دارد؛ درست همان گونه که قرآن ساختار منسجم خویش را حفظ نموده است. به بیانی دیگر، قرآن فقط محتوایی را به هنر اسلامی القا نکرده، بلکه فرم و سبک را نیز تعیین کرده است. آغاز هنر اسلامی از متن؛ کتابت قرآن کاوند اضافه کرد: اولین ظهور هنر اسلامی را باید در فرآیند کتابت قرآن جست وجو کرد. زمانی که مسلمانان در قرن اول هجری به تدوین و نگارش قرآن پرداختند، از همان شروع کتابت این متن الهی با نوعی قدسیت همراه بود. به همین دلیل، هنرمندان نه فقط به عنوان خوشنویسان، بلکه به منزله حاملان کلام الهی شناخته می شدند. وی اضافه کرد: در قرون بعد، خط کوفی توسعه یافت و با آن، تذهیب، جدول کشی و حروف آرایی نیز پدید آمد. این عناصر، کم کم تبدیل به سنتی شدند که در کتابت قرآن و سپس در سایر متون دینی و ادبی ادامه یافتند. خط نه تنها ابزار نوشتن، بلکه بیان بصری ایمان شد. معنا در قالب؛ معماری قرآنی کاوند اشاره کرد: یکی از مهم ترین عرصه هایی که قرآن در آن تجلی یافت، معماری اسلامی است. اگر به ساختار مساجد اولیه بنگریم، می بینیم که نقش قرآن نه فقط در تزئینات، بلکه در ساختار و کارکرد فضا حضور داشته است. مسجد، به عنوان فضای نیایش و تلاوت قرآن، حول محور محراب و منبر که یادآور وحی و پیامبری اند، ایجاد می شود. با گسترش جهان اسلام، نگارش آیات بر دیوارها، گنبدها و سردرهای بناها مرسوم شد. آیات در رابطه با وحدت، رحمت، و عظمت الهی بیشترین حضور را در این فضاها دارند. خطاطی معماری به شکلی ادغام هنر بصری و پیام الهی بدل شد که کارکرد زیبایی شناسانه و معرفتی توأمان داشت. قرآن و غیبت تصویر عضو هیات علمی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم اضافه کرد: بر خلاف تمدن های قبل از اسلام که تصویر و مجسمه نقش محوری در هنر داشتند، هنر اسلامی به شکل قابل ملاحظه ای از بازنمایی تصویری انسان و خدا پرهیز دارد. این پرهیز، ریشه در توحید قرآنی و نفی تماثیل دارد. قرآن با تاکید بر غیرقابل درک بودن ذات الهی و ممنوعیت شرک، مسیر هنر اسلامی را از مجسمه سازی و شمایل نگاری جدا کرد. به جای آن، نقوش هندسی، اسلیمی و خطی به عنوان حاملان معنا مطرح شدند. این نمادها، نه فقط تزئینی، بلکه حاوی مفاهیم عرفانی و کیهانی اند که اغلب برگرفته از مضامین قرآنی همچون وحدت در عین کثرت، نظم الهی و تجلی اسماً خداوند هستند. تلاوت قرآن؛ هنر صوتی وی اظهار داشت: هرچند در هنر اسلامی کمتر به موسیقی پرداخته شده، اما یکی از مهم ترین جلوه های هنری در جهان اسلام، تلاوت قرآن است. قرائت قرآن، هنری صوتی است که از قواعد تجوید و نغمات خاصی پیروی می کند. این نغمات نه موسیقی به مفهوم متعارف، بلکه نوعی زیبایی معنوی هستند که هدف شان تحریک روح و ذهن شنونده به تفکر و خشوع است. تلاوت قرآن در تمدن اسلامی، بخصوص در جهان عرب، مصر، ایران، ترکیه و اندونزی، جایگاهی ویژه دارد. قاریان برجسته با صدای خود نه فقط آیات را می خوانند، بلکه آنرا به تجربه ای زیبایی شناسانه و عاطفی بدل می کنند. هنرهای تزئینی؛ انتقال معنا از راه فرم کاوند با تکیه بر این که هنرهای تزئینی از انتقال معنا و فرم انجام می شود؛ اظهار داشت: قرآن، هنرمند مسلمان را بسمت نوعی زبان رمزی و نمادین سوق داد. درنتیجه، خیلی از هنرهای تزئینی اسلامی، مانند کاشی کاری، منبت کاری، فلزکاری، و قالیبافی، حامل فرم هایی شدند که ریشه در تفکر قرآنی دارند. برای مثال، نقوش هندسی تکرارشونده در هنر اسلامی، بازتاب مفهوم بی نهایت بودن و تجلی نظم الهی است. گویی این الگوها قصد دارند از طریق فرم، مفاهیم عمیق قرآنی مانند جاودانگی، وحدت و خلقت را به زبان بصری ترجمه کنند. قرآن و هنر عرفانی وی اضافه کرد: با رشد تصوف در قرون میانه، هنر اسلامی وارد مرحله ای شد که در آن عرفان اسلامی و آیات قرآن با هم درآمیختند. هنرمندان صوفی، قرآن را نه فقط کتابی برای تلاوت، بلکه «نقشه راه سلوک» می دانستند. مفاهیمی مانند نور، فنا، بقا، اسماً حسنی و لقاءالله همچون مضامین قرآنی بودند که در خوشنویسی های دایره ای، شعرهای مولوی و حافظ، و حتی معماری خانقاه ها و سماع مولوی بازتاب یافتند. کاوند در آخر اظهار داشت: قرآن، در هنر اسلامی، تنها یک مضمون یا موضوع نیست؛ بلکه منشأ معنا، ساختار و انگیزه خلق است. هنر اسلامی نه با تصویر، بلکه با رمز و نظم به بازنمایی امر قدسی می پردازد. این هنر، بر خلاف هنرهای اومانیستی که انسان را مرکز معنا قرار می دهند، در جستجوی تجلی توحید و زیبایی الهی است. از ین جهت، تأثیر قرآن بر هنر اسلامی را باید در سطحی عمیق تر از صرف اقتباس یا الهام دید. قرآن، روح حاکم بر هنر اسلامی است؛ هنری که نه در پی جلب توجه بصری، بلکه در پی ایجاد پیوندی میان دل و معنا و میان فرم و امر الهی است. حرف آخر اینکه فاده از نقوش انتزاعی و غیرفیگوراتیو متأثر از نگرش قرآنی در ارتباط با عدم شبیه سازی خالق است. این عناصر، کم کم تبدیل به سنتی شدند که در کتابت قرآن و سپس در دیگر متون دینی و ادبی ادامه یافتند. با گسترش جهان اسلام، نگارش آیات بر دیوارها، گنبدها و سردرهای بناها مرسوم شد. منبع: بی بدیل دات كام 1404/06/23 09:02:09 5.0 / 5 5 تگهای مطلب: ابزار , اثر , بازی , زیبایی این مطلب بی بدیل را می پسندید؟ (1) (0) X تازه ترین مطالب مرتبط نمایشی که فلسفه وجود را به کودکان می آموزد پاسخ به چند پرسش بنیادین جسیکا چستین در آرزوی کار با هانکه مسیر ستاره شدن چه طور رقم خورد؟ هدیه گرگ و میش به هوادارانش در سالگرد ۲۰ سالگی فیلم محیط زیستی دی کاپریو جشنواره فیلم های برزیل را افتتاح می کند نظرات بینندگان در مورد این مطلب نظر شما در مورد این مطلب نام: ایمیل: نظر: سوال: = ۷ بعلاوه ۱